Etkinliğimizin gerçekleşmesinde destekleri ve katkıları için IHS Yönetimi ve Gönüllülerine sonsuz teşekkürlerimizle...
Detaylı Bilgi İçin Tıklayınız
Son yıllarda migrenin akut veya önleyici tedavisi için yoğun şekilde çalışan Uluslararası Baş Ağrısı Derneği’nin (IHS) Klinik Araştırmalar Komitesi çok önemli bir çalışmaya daha imza attı.
Nöromodülasyon cihazlarını test eden klinik araştırmalar için özel kılavuzların eksikliği nedeniyle 2019 yılında Klinik Araştırmalar Komitesi’ni kuran International Headache Society (IHS), bu amaç doğrultusunda “özel kılavuzlar geliştirme” görevini üstlenerek ilgili hedefe bir adım daha yaklaştı.
Küçük bir grup genç baş ağrısı araştırmacısı tarafından desteklenen, nöromodülasyon konusunda özel bir uzmanlığa sahip uluslararası bir baş ağrısı bilimcisi ve klinisyen grubu, IHS kapsamındaki çalışmaları ile son 20 yılda yayınlanan nöromodülasyon cihazları üzerindeki klinik çalışmaları değerlendirdi ve ardından bu öneriler dizisini detaylandırdı.
Amacı “migrenin akut ve / veya önleyici tedavisi için nöromodülasyon cihazlarının kontrollü denemelerinin tasarımını optimize etmek için bir referans çerçeve sağlamak” olan kılavuz aracılığıyla migren tedavisi alanındaki bu önemli konuya bağlı kanıtların kalitesinin artması öngörülüyor.
Kılavuza Erişmek İçin Tıklayınız
The Lancet’te; epidemiyolojiden biyobelirteç araştırmalarına ve klinik yönetime kadar her şeyi aydınlatmayı amaçlayan, migren üzerine 3 makalelik bir dizi.
Küresel Migren Ve Ağrı Derneği Başkanı Prof. Dr. Aynur Özge’nin de yazarları arasında olduğu, @MessoudAshina @TheLancet‘taki meslektaşlarımızın katkılarıyla #migren üzerine hazırlanmış bu seriyi mutlaka izleyin!
Makale 1 için tıklayınız Makale 2 için tıklayınız Makale 3 için tıklayınız
2nd Global Migraine & Pain Summit, 5th Mena Meeting & 3rd Turkish American Meeting of Headache and Pain Management etkinliği; 27-30 October 2021 tarihleri arasında, Akra Hotel Antalya’da gerçekleşecek. Hybrid formatta hazırlanan kongreye fiziki veya online seçenekleriyle katılım mümkün olacak.
IHS ve EHF'nin ortak kongresi olan Uluslararası Baş Ağrısı Kongresi 2021, 8-12 Eylül 2021 tarihleri arasında sanal platform üzerinden gerçekleştirildi.
Küme başağrısı, baş ve yüz ağrıları içinde en şiddetli ve dayanılmaz olanıdır. Önceki bilgilerimize göre sıklıkla erkeklerde (10 erkek, 1 kadın oranı) görülür diye düşünüyorduk. Ancak son yollarda pratik bilgilerimizin artması ile artık kadınlarda da aslında daha sık (5 erkek, 1 kadın oranı) olduğunu biliyoruz.
Küme başağrısı, ismi ile çok benzeyen özellikler taşır, kümeler halinde gelir. En sık bahar aylarında karşımıza çıkar. Örneğin sonbahar aylarında aniden başlayabilir ve başlayınca en az 15 gün ortalama 7-8 hafta sürebilir. Bu duruma epizodik geçici küme atakları diyoruz.
Bazı şiddetli hastalarda ise çok daha uzun sürebilir veya kümeler halinde değil süreklilik kazanır. Bu duruma da kronik-uzamış küme atakları denir.
Küme başağrısı, uyku ritmi ile de çok ilişkilidir. Hatta melatonin uyku hormonunun bu ağrılarla bağlantılı olabileceği düşünülerek bu hastaların tedavisinde melatonin hormonu da kullanabiliyoruz.
Hasta, uykuya daldıktan yaklaşık 1-2 saat sonra yani uykunun ilk döneminde aniden başağrısı ile uyanır. Bu, o kadar şiddetli bir ağrıdır ki “doğum ağrısı şiddeti” ile eşdeğer kabul edilir. Bazen hastalar bu ağrı nedeniyle “Migrenim mi var?” diye düşünebilirler. Çünkü ağrı az da olsa gündüzleri de görülebilir. Ama bu ağrı migrenden çok farklı özellikler taşır.
İlk söyleyebileceğim fark; migren ağrısı sırasında karanlık bir odada yatmak isteriz ama küme ağrısı sırasında yatmak mümkün değildir. Ağrı o kadar şiddetlidir ki sizi yatırmaz, yatıyorsanız dahi mutlaka yataktan kaldırır. Odada bir köşeden diğer köşeye gezinirsiniz, yerinizde duramazsınız. Hatta bazı hastalarım “Ağrının şiddetinden başımı duvara vurmak istiyorum.” Derler.
Küme başağrısında ağrı hep aynı tarafta ve göz etrafındadır. Bu da yine bu ağrıyı migrenden ayırır. Çünkü migren ağrıları sağ-sol değişkenlik gösterebiliyor. Küme ağrısı ise göz etrafında sanki gözü oyuyormuş, çıkarıyorlarmış hissi veren bir ağrıdır.
Ağrı sırasında ağrının olduğu tarafta gözde mutlaka kızarma, kanlanma ve yaşarma olur. Bazen burun akıntısı, yüzde terleme ve kızarma da görülebilir.
Küme başağrısı atağı en az 15 dakika sürer, en fazla 3 saate kadar uzayabilir. Pratikte genellikle 45 dakika kadar sürer. Ama sıkıntı şudur ki, ağrı geçse bile aynı gün içinde tekrarlayabilir.
Başağrınızı daha net tanıyabilmeniz için küme başağrısı ile migren arasındaki farkları özetleyelim:
| Küme başağrısı | Migren | |
| Ağrı zamanı | Sıklıkla gece uykuda | Sıklıkla gündüz |
| Ağrı şiddeti (10 puan üzerinden) | 9-10 | 7-8 |
| Ağrıyı azaltan | Kalkıp gezinmek | Uyumaya çalışmak |
| Ağrı yeri | Hep aynı taraf göz etrafında | Sağ veya sol baş yarımında |
| Ağrı kesicilere cevap | Cevap vermez | Cevap verir |
Küme başağrısında tedavi kolay değildir, Klasik ağrı kesicilere cevap vermez. Tripton dediğimiz spesifik migren ağrı kesicilerine bazen küme başağrısı da cevap verebilir ama en iyi tedavi, ataklar sırasında % 100 saf oksijen solumaktır. Ancak oksijen tedavisi çok akla gelmediği için acil servislerde bu hastalar ağrıları nedeniyle çok zorluklar çekebilmektedir.
Küme başağrısında temel amacımız ağrıların gelmesini önlemek olmalıdır. Bu nedenle hastalarda geçici süre (1-3 ay) ilaç tedavisi verebileceğimiz gibi ağrıya neden olan sinirin ağrı uyarısını ortadan kaldıracak sinire yönelik pratik girişimsel tedaviler de yapabilmekteyiz.
Küme başağrısına sahip kişiler sıklıkla mükemmeliyetçi, düzenli ve kuralcı kişilerdir. Yaşamlarında bu açıdan yaşayacakları sorunlar ağrı ataklarını ortaya çıkaracaktır. Bu açıdan bu hastaların mutlaka ağrı psikologları ile değerlendirilmesi gerekmektedir.
Baş ağrıları içinde hemen en sık karşımıza çıkan gerilim baş ağrılarıdır. Gerilim başağrısı deyince gerginlik veya stres ağrısı olarak algılanıyor. Hâlbuki psikolojik ağrı değil bu ağrı.
Gerilim başağrısı tamamen baş ve boyun veya yüz kaslarımızın zorlanması ve aşırı gerilmesi ile ilişkili ağrıdır.
Kaslarımızı aşırı zorlamanın birçok sebebi olabilir. Bilgisayar karşısında yoğun çalışma ile göz etrafı ve alın kaslarının zorlanması, diş sıkma neticesi şakaklardaki kasların zorlanması, uykusuzluk ile dinlenemeyen kasların zorlanması, sinirli olduğumuzda kaşlarımızı çattığımız için alın kaslarının zorlanması gerilim tipi baş ağrılarının tetikleyicileridir.
Gerilim tipi başağrısını migrenden ayırt edebilmek aslında kolaydır. Gerilim ağrılarında zonklama değil ön planda sıkıştırıcı bir ağrı vardır.
Ensede, tüm başta, şakaklarda iki taraflı ağrı günlerce sürebilir. Şiddeti migren kadar fazla değildir. Yani sizi yatırmaz. Ancak hep bir rahatsızlık hissi verir.
Bulantı pek olmaz ama nadiren görebiliriz. Işık rahatsızlığı değil ama sese karşı rahatsız hissedebiliriz.
Gerilim başağrısına migrendeki gibi yatıp dinlenmek değil açık havaya çıkma daha iyi gelecektir. Önemli olan, zorladığımız kasların hangileri olduğunu ve nasıl zorladığımızı saptayarak o kaslara yönelik tedaviler uygulamaktır.
Tetikleyen sebepleri ortadan kaldırmadıkça gerilim ağrıları geçmeyecektir.
Trigeminal nevralji aslında ağrılar arasında neredeyse en şiddetli olandır. Yüzümüzün siniri olan trigeminal ağrı sinirinin etkilenmesi nedeniyle ortaya çıkar.
Trigeminal ağrı sinirinin kökü beynimizin arka bölgesinde yerleşmiştir ve hemen yanından bizim denge damarımız geçer. Denge damarımız ile ağrı siniri normalde birbirine yakındır ama birbirlerine temas etmezler. Yaş ilerledikçe, sıklıkla da 55 yaş üzerinde cildimiz gibi denge damarımız da kırışır, büzüşür ve büklümlü bir şekil alır. Normalde birbirine değmeyen sinir ve damar büklümlü seyir alınca birbirine iyi yaklaşır. Ne zaman ki siniri uyaracak bir hareket yaptığımızda (konuşmak, sakız çiğnemek, yemek yemek, esnemek) sinir biraz daha şişer ve damara değer. İşte o anda sinirin beslediği bölgede çok şiddetli, elektrik çarpar gibi bir ağrı olur. Buna trigeminal nevralji diyoruz.
Trigeminal ağrı siniri yüzümüzdeki kas ve duyuları besler. Bu nedenle ağrıyı yüzümüde bazen alında (1. bölge), bazen burun kökünde (2. bölge), bazen de çenede veya yüzümüzün tümünde hissederiz.
Trigeminal nevraljide ağrı çene bölgesi veya burun kökü civarında ise korkmaya gerek yoktur. Büyük olasılıkla damar ile birbirine değiyordur. Ancak ağrı özellikle alın bölgesinde belirginse bu bizi ürkütür ve önemli bir sebep ararız.
Trigeminal nevraljide ağrı şöyledir:
Trigeminal nevraljinin hızlıca tedavi edilmesi önemlidir. Ağrılar kötüleştikçe tedavi yanıtı da azalacaktır.
Öncelikle bu kişilerde 3 parametre çok önemlidir; uyku düzeni, stres kontrolü ve tansiyon kontrolü.
Tüm bu parametreleri düzene sokmamız gerek. Ardından beyinde sinir ile damar bağlantısını net görmek için ayrıntılı görüntülemeler istiyoruz. Bu görüntülemeler sonunda ileride cerrahiye ihtiyaç var mı, not ediyoruz. Eğer uyguladığımız tedavilerle yanıt alamazsak ki % 90 hastada yanıtlar oldukça iyi, bu durumda cerrahi tedavi için bu hastalar uygun olabiliyor.
Tedaviler içinde ilaç tedavileri sıklıkla kullanılıyor. Ancak biz ön planda ağrıya neden olan siniri kökünden susturmayı hedefleyen tedaviler uyguluyoruz.
Baş ağrısı olan bazı kişiler belirli besinleri tükettiklerinde ağrı ataklarında artıştan yakınırlar. Bu kişilerde sadece beslenme düzeni değişiklikleri ile atakları yüzde 40 azaltabilmek mümkündür. Bu yüzden baş ağrısı atakları ile baş etmede beslenme düzeni önemli bir noktadır.
Sabah başlayan baş ağrılarınızız çaresi gece yatmadan hemen önce tüketilen besinlerle alakalalı. Peki hangi besinler baş ağrısına iyi gelir? Hangi besinler baş ağrınızı daha fazla tetikler? Baş ağrısına ne iyi gelir? İşte baş ağrısı için yol rehberi…
Baş ağrısını tetikleyen besinler kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Hangi besinin buna neden olduğunu anlayabilmek için bir ay süre ile ağrı günlüğü tutmak ve ağrıları not etmek önerilir. Kişinin tetikleyici besinleri diyetinden tek tek çıkararak kontrol etmesi, diyet ve ağrı ilişkisini kolaylıkla gösterecektir.
Özellikle gıdalarda bulunan tiramin, monosodyumglutamat, nitrat, kafein ve aspartam gibi maddeler başağrısını tetikleyebilirler. Eğer baş ağrınızın bu gıdaların tüketiminden kaynaklandığını düşünüyorsanız bunlardan kaçınmalısınız.
Tiramin vücutta damarlar üzerine etki göstererek kan basıncı düzenleyen bir aminoasittir. Doğal olarak vücutta ve bazı protein içeren besinlerde bulunur. Beyindeki kan damarlarını önce kasar, ardından beyin kendini korumak için damarları genişletir ve bu da baş ağrısı ataklarını tetikleyebilir. Baş ağrısı sıklıkla tiramin içeren gıdaları tükettikten 1-12 saat içinde başlayabilir. Bu besinlerle beraber alkol kullanımı tiraminin vücutta emilimini hızlandırır ve atakları artırır.
Monosodyumglutamat vücutta uyarıcı etkiye sahip bir aminoasittir, pek çok paketlenmiş gıdada bulunur ve lezzet arttırıcıdır. Monosodyumglutamat yeterli sindirilemez ve birikmesi kaslarda ve beyinde uyarıya yol açarak ağrı yollarını tetiklediği düşünülmektedir. Toplumun %25’inde baş ağrısına neden olur. Baş ağrısı yanında kişide terleme, göğüste, yüzde ve çenede gerilme hissi gibi yakınmalar olabilir. Genellikle monosodyumglutamat tüketiminden 15-30 dakika sonra baş ağrısı ortaya çıkmaktadır. Özellikle paketli gıdalarda monosodyumglutamat (‘MSG’ olarak kısaltılmıştır) olup olmadığı kontrol edilerek, bu gıdalardan uzak durulmalıdır. Bazı paketlenmiş gıdalarda MSG varlığı gizlenmekte, bunun yerine ‘hidrolize bitkisel protein’ olarak belirtilmektedir, bu duruma da dikkat etmemiz gerekir.
Nitratlar et ürünlerini korumak amacıyla yüzyıllardır kullanılan bileşiklerdir. Ayrıca etlere tat ve iştah açıcı pembe kırmızı bir renk verirler. Yani aslında taptaze besin değeri yüksek sandığınız markette gördüğünüz etler nitrat içeriyor olabilir. Nitratlar beyin damarlarında, yüz ve saçlı derimizin damarlarında genişleme yaparak baş ağrısına yol açmaktadır. Bu baş ağrısı halk arasında “nitratlı gıdalara bağlı baş ağrısı atağı”ndan ziyade, “sosisli sandviç baş ağrısı” olarak da bilinir ve nitrat tüketiminden 30 dakika içerisinde ağrı ortaya çıkar.
Nerdeyse çoğunuzun ‘Sabah kahve içmeden uyanamıyorum’ dediğini duyar gibi oluyorum. Kafeini günlük hayatımızda sıkça tüketiyoruz. Aslında kafeinin kendisi baş ağrısına neden olmamakta, tam aksine, damarları daraltarak ağrıya iyi bile gelebilmektedir. Ancak, kafein vücutta tükendikçe damarlarda genişleme olur ve bunun sonucu olarak da ağrı tetiklenir. Günlük maksimum kafein tüketimi 300 mg’ı geçmemelidir (2 fincan Türk kahvesi, 4 bardak çay). Kafein tüketiminin ardından başağrısı genellikle 12 saat içinde başlar.
Yapay tatlandırıcı aspartamda baş ağrısını tetikleyen diğer bir gıda ürünüdür. Alkolsüz içecek, sakız ve düşük kalorili diyet dondurma ve tatlılarda aspartam varlığı için dikkatli olunmalıdır.
Tüm bu gıdalara dikkat etmenin yanında kan şekerinin fazla düşmesini de engellemelisiniz. Unutmayın gün içinde dört veya beş küçük öğün, iki veya üç büyük öğünden daha sağlıklıdır. Yüksek şeker içerikli beslenmek pankreastan çok fazla insülin salınımına ve hızlı bir şeker düşüşüne sebep olacaktır.
Eğer baş ağrınız sabah kalktığınız gibi başlıyorsa bunun sebebi gece boyunca kan şekerinizin çok düşmesinden kaynaklanıyor olabilir. Gece yatmadan önce bir bardak süt, bitki çayı, bir dilim peynir veya küçük tavuk sandviç gibi proteince zengin gıdalar tüketerek bu baş ağrısını engelleyebilirsiniz.
Eğer daha önce migren tanınız varsa aslında bu ağrınızı tanımanız mümkün. Yeni ağrılarda ise Koronavirüs migrenden farklı özellik gösterir. Beraberinde ateşle birlikte öksürük olabilir ve başağrısını da tetikleyebilir. Koronavirüste başağrısı sıkıştırıcı özellikte ve öksürükle ve ateşle kötüleşen özelliktedir.
COVID-19‘da başağrısının sebebi sıklıkla bağışıklık sistemimizin virüse karşı yanıt vererek sitokin denen kimyasalları salıvermesidir. Sitokinler inflamasyon yapar bu da ağrıyı ortaya çıkarır.
Migren farklıdır; zonklar, şiddetlidir, ışık ve ses rahatsız eder, bulantı yapar. Migren, COVID-19 ile oluşabilecek başağrısından çok daha şiddetlidir. Ancak bu şiddetli ağrı Koronavirüsü çok şiddetli geçiren hastalarda da olur. COVID-19 akciğerleri etkiler ve bir yakınması da başağrısıdır. Başağrısı inflamasyonun hem erken hem geç döneminde görülebiliyor. Geç dönemde görüldüğünde de tablonun kötüleşmesi ile ilişkilendirilebiliyor.
Migren öyküsü olanlar da COVID-19’a yakalanabilir ve başağrısı olabilir tabi. Bu kişilerde başağrısı genellikle ateş, öksürük gibi belirtilerden önce başlayabilir. COVID-19 ile hastaneye yatanların %11-34’ünde başağrısı görülüyor. Bu rakamlar Dünya Sağlık Örgütü ve Amerika Hastalık Önleme Birimi (CDC) tarafından da doğrulanmış rakamlar. CDC’ye göre başağrısı şikâyeti 65 yaş altında daha sık görülüyor.
COVID-19’da belirgin karakteristik bir başağrısı özelliği yok. Bu da ayırt etmede güçlük yaratabiliyor. Ama bildirilenlere göre COVID-19 orta şiddette ve bastırıcı, sıkıştırıcı özellikte, bilateral öne eğilmekle kötüleşen bir başağrısına sebep olurken, migrendeki gibi bulantı ve kusmaya sebep olmuyor ve migrende COVID-19’dan farklı olarak ateş belirtisi görülmüyor.
Başağrınız var ve Koronavirüsten şüphe ediyorsanız ateşinizi ölçün, eşlik eden diğer yakınmalarınıza bakın, ateş, halsizlik, öksürük, nefes darlığı, boğaz ağrısı, vücut ağrısı, tat koku kaybı gibi farklı yakınmalarınız varsa mutlaka test yaptırın.
© Copyright 2021. Tüm Hakları Saklıdır.
