Doktora gitmeden önce başağrıları hakkında çocuğunuzu bilgilendirin: Örnek bir ebeveyn-çocuk diyaloğu
manager2024-11-15T23:25:42+03:00Anne neden başım ağrıyor?
Başının içinde beynin, onu besleyen damarlar veya sinir uçları rahatsız olduğu için yaşıyorsun bu duyguyu. Mutlaka anlamlı bir nedeni vardır. Doktorumuz bulacak ve birlikte çözeceğiz merak etme.
Hep mi ağrıyacak?
Hayır başağrısı çözülebilen bir sorun. Önce teşhis konacak, sonrasında nelere dikkat edeceğimizi ve ilaçlarımızı öğreneceğiz doktordan. Bir de ağrımızın davranışlarımızla ilişkisini öğrenip tavsiyeleri dikkate alacağız. Unutma ki yirmili yaşları ağrısız karşılarsak, sonrasında ağrı yaşama riskimiz azalacak.
Ben dayanıklıyımdır. İlaç almasam, ağrıyla yaşasam olmaz mı?
Başağrın nedeniyle okuldan, okul dışı etkinliklerinden ve arkadaşlarınla geçireceğin özel zamanlardan mahrum kalmanı istemiyorum. O nedenle ne yapmamız gerektiğini öğrenip eksiksiz uyacağız tavsiyelere.
Senin de başın ağrıyor. Ben sana mı çekmişim?
Migrenli çocukların anne ya da babasında benzer ağrılar olması sıkça görülen bir durum. Benim ağrımın senin başağrısı yaşama riskini kabaca iki kat artırdığını söyleyebiliriz. Sadece benim genlerim değil, sana davranışım, ailemizdeki sorunlar, hatta ekonomik durumumuz bile etkiliyor senin başağrını. Benim ya da babanın duygusal sorunları, uyku sorunları ya da iletişim sorunları da… Öte yandan az su içmen, az hareket etmen, çok uzun sürelerde ekrana bakman, arkadaşlarınla keyifli zaman geçirmek yerine kaygılı ve yalnız bir çocuk olman da olumsuz etkiliyor başağrılarını. Başağrın bize uyamayacağına göre, biz birlikte çalışıp yaşantımızı ona uyduracağız.
Başağrımın olması beynimde hasar olduğunu mu gösteriyor?
Neyse ki hayır…
Hayati risk taşıyan nedenlere (menenjit, ensefalit, beyin kanaması ve beyin tümörü gibi) bağlı olarak ortaya çıkan başağrıları sıklıkla ateş yüksekliği, bilinç değişikliği ve vücuda hakim olma gibi sorunlarla seyreder ancak neyse ki bunlarla günlük yaşamda çok ender karşılaşırız.
En sık karşılaşılan başağrısı nedenleri migren veya gerilim başağrısı gibi beyinde kalıcı bir hasara bağlı olmayan ağrılardır.
Migren mi? O da ne?
Migren uygun genlere sahip olan kişilerde, bu genleri harekete geçirecek “tetikleyici” adı verilen koşullar gerçekleştiğinde yaşanan özgün başağrısı ataklarına verilen isimdir. Ve migren ülkemizde ve dünyada kişilerin yaşam kalitesini bozarak mağduriyet yaratan ilk 10 hastalık arasında yer alır. Ülkemizde okul çocuklarında her 10 çocuktan birinde görülür, yani seyrek değildir.
Genlerden geldiğine göre her gün mü görülüyor bu ağrılar?
Hayır. Beyninde migren için gerekli kimyasalların ortaya çıkması için genlerini harekete geçirecek, yani düğmeye basacak nedenler gerekir. Kızlarda ergenlik sonrası yaşanan hormonal değişim, adet dönemleri, herkes için uyku sorunları, öğün atlamak, susuz kalmak, uzun süre ekrana bakmak, uzun süre kapalı ve gürültülü ortamda kalmak, parlak ışık, gürültü, hava kirliliği, sigara, parfüm, tiner gibi bazı keskin kokular, sıcak hava, sıcak banyo, seyahat, jet-lag, atmosferik hava, hava durumu değişimi, rüzgarlı hava, taşıt tutması, azalmış egzersiz alışkanlığı (tembellik), bazı kişilerde fermante, kurutulmuş, paketlenmiş ve uzun süre dayanıklı besinler, alkolik fermante içecekler, enerji içecekleri gibi kafeinli içecekler kadar kontrol altına alınamayan stres ya da kaygılar bilinen en önemli tetikleyicilerdir.
Yani bir çeşit başağrısı mı bu migren?
Hem evet hem de hayır… Migrende en önemli belirti kısa süreli, şiddetli, çoklukla tek taraflı, zonklama veya sıkıştırma hissi veren çok şiddetli başağrısı ataklarıdır. Ağrı sırasında yaptığın işe veya oyuna ara veriyorsun, sıklıkla miden bulanıyor, bazen kusuyorsun, normalde rahatsız olmadığın ışık, ses, koku seni rahatsız eder oluyor, hareket etmek istemiyorsun, bazen de hareket ettiğinde başın döndüğü için uzanmak istiyorsun. Uyumayı başarabilirsen veya benden ilaç istersen ağrın birkaç saat içinde geçiyor. Sonrasında kendini yorgun hissediyorsun ve bir süre uyuduktan sonra eski haline geri dönüyorsun. Oysa bazen de başağrısı seni çok rahatsız etmiyor ama dönem dönem yaşadığın karın ağrısı, başdönmesi, görme bozukluğu ya da kısa süreli kol-bacak hareket ettirememe sorunları ile geliyorsun eve. Öğrendim ki onlar da migren yüzünden geliyor başına. Eğer başağrın veya dönem dönem yaşadığın ağrın dışındaki sorunlarını anlayıp çözemezsek beyninde istenmeyen bazı kimyasal değişiklikler oluyor, ki bu duruma müzmin migren anlamında “Kronik migren” diyorlar. Bu durum son 3 ayda ve en az ayın yarısında yaşanırsa bu teşhis kesin hale geliyormuş. Bu durumda başta ağrı kesiciler olmak üzere bağımlılık yönünden dikkatli olmak, dikkat dağınıklığı ve unutkanlığın da buna bağlı gelişebileceğini akılda tutmak gerekiyormuş. Yani ne yapıp edip ağrısız yaşatmayı başarmamız gerekiyor seni.
Öğretmenim herkesten daha kaygılı olduğumu söylüyor. Bu da mı migrene bağlı?
Migrenli çocukların akranlarından daha kaygılı, daha detaycı, daha hassas ve dikkatlerinin daha çabuk dağılabildiği bilinen bir gerçek. Ancak bunlar tıpkı alerjik sorunların, barsak düzeninde yaşadığın sıkıntılar, uyku sorunların, gezici kas ağrıların, taşıt tutmasına karşı hassasiyetin, baş dönmen ya da istemdışı bayılmaların gibi tıbbi birliktelik meselesi.
Bazen de sınavdan önce veya uykusuz kalırsam başım ağrıyor, o neden?
Başında sıkça alnında yerleşen, çoğu 30 dakikadan kısa süren, sıkıştırıcı veya basınç hissi şeklinde hissettiğin, yaşantını biraz zorlanarak da olsa sürdürebildiğin ağrıları “gerilim türü başağrısı” diye isimlendiriyorlar. Bu ağrıların temelinde daha çok ruhsal gerginlikler, psikiyatrik hastalıklar, kas gerginliği, ağız-çene yapısı bozuklukları varmış. Migrenden bile daha sık görülüyor bu ağrılar ama migren gibi cinsiyet, adet dönemi gibi farklılıklar yaratmıyor. Kabaca her 5-6 çocuktan birinde görülüyor bu tür ağrılar ama çoğunlukla ilaç bile gerekmeden geçebiliyor.
Arkadaşımın başı ağrıyordu beyninde tümör çıkmış. Bende sorun olmadığından emin misin?
Ben de çok endişeliydim senin ağrıların hakkında. Doktoruna sordum ve öğrendim ki ancak ani başlayan ve beraberinde,
-Ateş ve/ya ense sertleşmesi
-Baygınlık veya aşırı yorgunluk hissi
-Şiddetli kusma
-İlk defa ortaya çıkan kasılmalar
-Aniden başlayan bir baş ağrısı
-Tek kol veya bacakta oluşan güçsüzlük, yürüme veya konuşma güçlükleri ya da 1 saatten fazla süren görme bozuklukları gibi nörolojik belirtiler
-Ağrı sırasında geçirilen sara nöbeti
-Çocuğun ıkınması veya ağır bir şey kaldırmasıyla daha da kötüleşen ağrı durumu,
-Ağrı sırasında kulak kanalında hassasiyet gibi sıkıntılar olursa endişe edermiş doktorlar. Çok şükür şimdilik sende bunlar yok, o yüzden rahat olsam da yine de doktora gideceğiz. Randevu aldım bile…
Kaynaklar: Kayar O, Özge A, Toros F ve Aksu GG (2019) “Anne Başım Neden Ağrıyor?’’ Genel Bilgilendirme Broşürü. Mersin Üniversitesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları ABD. & Nöroloji ABD. Çocuk ve Ergen Baş Ağrısı Polikliniği.