*Çocuğunuzun baş ağrısı varsa bunu mutlaka dikkate alın, ‘psikolojik’ veya ‘numara yapıyor’ diyerek ön yargılı davranmayın. Onun duygularına saygı ve anlayış gösterin ve bu durumu ciddi olabilecek bir sorun olarak kabul edin.

*Çocuğunuzun sessiz ve ışıksız bir odada dinlenmesini sağlayın ve onu gözlemleyin, küçük notlar alın ve eğer baş ağrısı bir sonraki gün de hala devam ediyorsa hekiminize (aile hekimi, nöroloji veya çocuk nöroloji uzmanı) başvurun.

*Doktorunuzun istediği tahlil ve filmler varsa mutlaka yaptırın.

*Önerilen tedaviyi not alın ve dikkatle uygulayın.

*Tedavi sürerken yaşanan ağrıları da mutlaka ağrı günlüğüne işleyin.

*Çoğu zaman muayeneye psikiyatrist, göz hastalıkları uzmanı, KBB uzmanı gibi başka doktorların da katkısı gerekebilir, dikkate alın.

*Baş ağrısı sıklığını azaltmak için ilk adım çeşitli baş ağrısı tetikleyicilerini bulmak ve bunlardan kaçınmaktır. Çocuğunuzun ağrılı zamanları ile örtüşen olayları yakalamaya ve mümkünse uzaklaştırmaya çalışın.

*Çocuğunuzun beslenmesine dikkat edin. Sabah evden kahvaltısız çıkmadığından, öğün atlamadığından ve yeterince su içtiğinden emin olun. Onu asitli ve katkılı gıdalardan olabildiğince uzak tutun. Şekerli gıdaların kontrollü alınmasına ve çocuğunuzun kilosunu kontrol altında tutmaya özen gösterin.

*Uyku hijyeni çok önemlidir, bunun korunduğundan ve çocuğunuzun yeterince dinlenebildiğinden emin olun.

*Migren damar sertliği ve felç riskini artırır. Eğer migrenli bir çocuğunuz varsa onu kesinlikle sigara içmemesi ve sigaranın olumsuz etkileri konusunda bilgilendirin.

*Çocuğunuzun hayatını ‘okul-dershane-özel ders’ üçgenine kilitlemeyin. Çocuğunuzun okul ödevleri ve boş zamanlar arasındaki dengeyi kurmasına yardımcı olun. Çocuğunuzun yaşam ritmini gözden geçirin ve ona gerekli eğlenme ve rahatlama zamanı bıraktığınızdan emin olun. Hobiler, sportif ve sanatsal etkinlikler, sağlıklı bir bedensel-ruhsal gelişim kadar, baş ağrısı gibi sorunların çözümü için ‘hayatın içinde bir hava deliği’ işlevi görecektir. Onu, yaşamının her anında zihinsel becerilerini güçlendirecek fiziksel ve zihinsel egzersizlere teşvik edin, bunun yanında çocuğunuzun aktif bir sosyal yaşamının olması için fırsat alanları yaratın.

*Çocuğunuzun hayatında yer alan okul içi sorunlar ve aile içi stres durumları gibi baskı etmenlerini ortaya çıkarmaya ve bunların üstesinden gelmeye yönelik stratejiler geliştirmeye çalışın.

*Bilgisayar, televizyon, cep telefonu gibi ekran karşısında zaman geçirilen araçların kullanımına sınırlama getirin. Türü ne olursa olsun ekran başında geçen süre tek seferde 45 dakikayı geçmemeli, çocuğunuz mümkünse günlük 3 saatin üzerine çıkmamalıdır. Ekran karşısında oturmanın baş ağrısı ataklarını tetiklediği, çocuklarda göz kırpma refleksini zayıflattığı, dikkat dağınıklığı, uyku bozukluğu gibi pek çok zihinsel soruna yol açtığı gösterilmiştir. Cep telefonları sahip oldukları radyasyon katsayısı ve konuşulan süreye bağlı olarak çocuğunuzun beynine pek çok zarar verir. Bu nedenle;

*Alabileceğiniz en düşük SAR (Specific Absorbation Rate=Cep telefonunun yaydığı elektromanyetik radyasyon katsayısı) değerli telefonu alın.

*Çocuğunuzun kulaklık kullanmadan konuşmasına izin vermeyin.

*Yatak odasında telefonla uyumasına izin vermeyin.

*Konuşmasa dahi telefonu vücudundan en az 20 cm uzakta tutmasına özen gösterin.

*Araçlarla seyir halindeyken alınan radyasyon sabit durumdan 6-12 kat fazladır, çocuğunuzu bundan uzak tutmaya çalışın.

*3G özelliği olan telefonda bu özellik açıkken alınan radyasyon çok daha fazladır. Zorunlu haller dışında bu özelliği kapalı tutun.

*Giderek yaygınlaşan ve adeta modern panayırlara dönüşen büyük ve kapalı alışveriş merkezlerinde uzun süre zaman geçirmek çocuk ve ergenlerde baş ağrısını tetikler. Bu durum öncelikle bu mekânlardaki yoğun ses uyaranı, yoğun ışık uyaranı, sürekli hareket eden görsel öğeler ve kapalı mekân havalandırmasına ait sorunlar gibi her biri birer migren tetikleyicisi olan etmenlere bağlıdır. İkinci olası neden ise alışveriş merkezlerindeki yoğun aydınlatmanın yol açtığı yüksek elektromanyetik ışıma alanına (EMA) maruz kalınmasıdır. Aydınlatmada kullanılan ve halk arasında tasarruflu ampul olarak bilinen aydınlatma lambalarının her biri yakın mesafede (20-30 cm) neredeyse bir cep telefonunun EMA’sının 3 katı kadar radyasyon yayarlar. Çocukların maruz kaldığı bu EMA’lar onlarda kısa süreli etki ile başta baş ağrısı gibi fiziksel sorunlara yol açarken, bu duruma sıkça ve uzun süreli maruz kalma durumunda ucu yaşla birlikte zihinsel fonksiyonlarda zayıflamanın hızlanmasına ulaşacak noktaya varan bir dizi soruna sebep olurlar. Tüm bu etkilerden sakınmak için;

*Alışveriş merkezlerinde ihtiyaçlar karşılandıktan sonra uzun zaman geçirmemeye dikkat edin.

*Özellikle bol ışıklı ve ses uyaranı olan bölgelerde çocukların geçireceği zamanı kısıtlayın.

*Mümkünse ihtiyaçları bölerek tek seferde geçirilen süreyi minimuma indirgeyin.

*Alışveriş merkezlerinde dolaşırken çocuğunuzun bol sıvı almasını sağlayın.

*Alışveriş merkezlerinde dolaşırken aynı anda cep telefonu gibi ikinci bir EMA kaynağına maruz kalmaktan kaçının.

*Tek bir ilaçla tüm sorunların çözülmesini beklemeyin, bazen sonuç almak için yakın takip ve iş birliği içinde çok disiplinli bir tedavi gerekebilir.

 *Çocuğunuzu doktor doktor gezdirmeyin, içinize sinen bir hekimle uzun süreli tedavi takibi daha yararlı olacaktır.

*Verilen ilaçların prospektüslerini okuyarak yan etkileri nedeniyle ilaçlarını vermemek gibi insiyatifler kullanmayın, endişeleriniz varsa hekiminize danışarak karar verin.

Kaynaklar:

Özge, A. Genetik Havuzdan Çeyiz Sandığına Migren. İstanbul; A7 Kitap Yayıncılık, 2018.

Özge A. ‘Büyük ve Kapalı Alışveriş Merkezlerinde Uzun Süre Zaman Geçirmek Çocuk ve Ergenlerde Başağrısını Tetikler!’ Anne Yapamam Başım Çok Ağrıyor (Ed. A Özge) içinde. İstanbul; Boyut Yayıncılık, 2014.

Özge A, Ayta, S. ‘Özetle; Çocuğunuzun Başağrısı Varsa Bunlara Dikkat Edin!’ Anne Yapamam Başım Çok Ağrıyor (Ed. A Özge) içinde. İstanbul; Boyut Yayıncılık, 2014.)