Migren, insan beyninde sinir hücreleri, atardamarlar, beyin zarları ve hedef dokularda bir dizi kimyasal değişimle giden, kendine has genetik ve gelişme potansiyeli olan çok yönlü ilginç bir hastalıktır.

Ben öğrenciyken migren ağrılarının beyindeki damarların genişlemesiyle oluştuğu ve damarlar büzüştüğünde de ağrının geçtiğini varsayan görüş kabul ediliyordu tıp dünyasında. Nöroloji asistanı olduğumda, damarların önemi olmadığı, konunun tamamen beyindeki sinir hücrelerindeki uyarılma ile ilgili olduğu görüşü kabul edildi. Doçent olduğumda ise, migren ağrısının sinir hücreleri, beyin zarları ve tüm bu yapıları besleyen damar ağlarının bir bütününü ilgilendiren bir ağrı olduğu anlaşıldı. Son açıklama daha akla yakın idi ve klinikte karşılaştığımız sorulara daha net cevaplar veriyordu. Güzel haber şu: Migren ağrısının nasıl gerçekleştirdiği sorusuna yanıt arayan tıp dünyasına ülkemizden de pek çok saygın bilim insanı anlamlı katkılar sunmuştur. Son yıllarda ise migrende beyindeki kılcal damarlar başta olmak üzere damar ağları ve duvarlarında yaşanan değişimler yeniden önem kazandı. Hem “auralı migren” olarak bilinen haberci belirtili migren ataklarında yaşanan kılcal damar tıkanıklıkları rol oynadı bu geri dönüşte; hem de migren hastalarında tesadüfü aşan oranlarda yaşanan damar sertliği olguları rol oynadı. Auralı migren olguları sigara içerse, doğum kontrol hapları gibi hormon içeren ilaçları kullanırsa, iyi beslenmeyip kolesterol yüksekliği gibi ek damar sertliği sorunu taşırsa, gerçekten de beyinlerinde açıklanması gereken damar tıkanıklıkları oluşuyordu. Nitekim son yayınlarda migrenlilerde felç riskinin genel olarak 2,5-4 kat daha fazla olduğunu destekleyen bilgiler paylaşıldı bilim dünyası ile. Bu noktada hastaların ve hekimlerin bilinçlenmesi, en azından migrenli kişilerin sigara, kolesterol, doğum kontrol hapı gibi damar sertliği riski taşıyan ek sorunlardan uzak durması açısından faydalı bir bilgidir.

Buna karşın artık her Türk evladının en az bir beyin filmi olduğu gerçeğini gözeterek filmlerde rapor edilen ve biz hekimler için anlamı sadece “migren olgusunu desteklemek” olan kılcal damar tıkanıklıklarını felç olarak yorumlamamak gerekiyor. Burada sözüm, “Google Teyze”den doktorluk öğrenmeye çalışan tıp eğitimi almamış bilgeleredir. Oysaki bahse konu tıkanıklıklar ağrıya sebep olmayan ve hekimin migren tanısını destekleyen belirtiler olmaktan öte bir anlam taşımıyor bizler açısından. Önerimiz ise, her sağlıklı bireyde olduğu gibi genel damar sertliği önlemlerini anımsatmaktan öte bir mesaj içermiyor bu tür hastalarda.

Özetle; migrenli doğmayı siz seçmediniz ama felç geçirip geçirmemek büyük oranda sizin elinizde. Şansınızı kullanın derim… O halde, siz de benim gibi migrenli iseniz;

• KESİNLİKLE ve kesinlikle, elektronik ya da “light” bile olsa sigara içmeyin.
• Boyunuza göre kilonuzun orantılı olmasını sağlayın, yani kilo almayın.
• Kolesterol yüksekliği gibi bir sorununuz varsa diyet, egzersiz gibi temel önlemleri alın. Takip edin; sorun çözülmüyorsa veya benimki gibi genetik ise hekiminize danışarak ilaç kullanın. İnanın ki ilaçların yan etkisi, sizin felç riskinizin yanında kolaylıkla ihmal edilebilir olacaktır.
• Düzenli egzersiz bir şekilde mutlaka hayatınızda yer almalı. “Spor sağlığa zararlıdır” diye takılırız bazen aramızda; ancak unutmayın ki size uyan bir egzersiz mutlaka vardır. Araştırıp bulun onu ve hayatınızın ritmine eklemeye çalışın bir şekilde.
• Tansiyon yüksekliği söz konusu ise, diyet ve ilaçlar dâhil tüm tavsiyeleri dikkate alın, yaşam şeklini düzeltmekten başlayarak.
• Şeker hastalığı veya insülin direnci gibi bir sorun varsa; diyet, egzersiz, tıbbi tedavi dâhil tüm önerileri dikkatle uygulayın. Şeker, hem damar sertliği için, hem de beynin tek enerji kaynağı olan şeker nedeniyle sinir hücrelerinin sağlığı açısından en önemli hastalıktır. İşler yolunda gitmezse, uzun dönemde hem damar sertliği hem de sinir hasarı nedeniyle bireyin yaşamını olumsuz etkiler.

Kaynaklar: Özge, A. Genetik Havuzdan Çeyiz Sandığına Migren. İstanbul; A7 Kitap Yayıncılık, 2018.