Küçük bir çocukta durduk yerde başın ani dönüşlerine neden olan tuhaf hareketler yaşanıyorsa ve bu sırada çocuk hiç olmadığı kadar huzursuzsa veya ağlıyorsa bu migrenin bir diğer yüzünü anımsatır bize. Bu çocukları dikkatle gözleyen ebeveynler bazen video görüntü veya fotoğrafla o anı belgeleyip gelirler. Deneyimli bir hekim için zor değildir, “beningn paroksismal tortikollis” adı verilen migren öncüsü masum hareket bozukluğunu tanımak. Aileyi baş ağrısı ve migrene eşlik eden diğer sorunlar yönünden sorgulamak, çocuğu takip etmek çoğu zaman öngörüleri netleştirmeye yardım eder.

Çocuk biraz daha büyüdüğünde zaman zaman yaşanan açıklanamayan karın ağrıları “abdominal migren” dediğimiz bir tabloyu akla getirir sıkça eşlik eden bir ebeveynin migreni de dayanak alınarak. Yaşamın ikinci yaşından sonra gözlenen bu karın ağrılarında çocuğun farkında olmadan aldığı “cenin pozisyonu” önemli bir uyarıcıdır. Atak boyunca hareket etmekten kaçınan çocuğun sesten ve ışıklı ortamdan da rahatsız olduğu ve atak geçinceye kadar beslenmeyi reddettiği sıkça dikkati çeker.

Hani bazı çocuklar vardır; “Arabaya biner binmez uyuyor” der anne-babaları. Bu çocuklar da büyük olasılıkla ilerleyen zamanda migren adayıdır. Zamanla, “hareket hassasiyeti” dediğimiz bu duruma kısa süreli baş dönmeleri veya “yer ayağımın altından kayıyor” veya “içim geçiyor” diye ifade edilen baygınlık hissi de eşlik eder. Bu çocuklar bazen yıllarca hiç baş ağrısı çekmeden periyodik denge sorunları ile hekim hekim dolaştırılır. Tüm incelemeler yapılır ama makul bir neden bulunamaz. Bu noktada, deneyimli bir hekim, migren öncüsü olarak kabul edilen “benign paroksismal vertigo” adı verilen masum baş ağrısı tanısını koyabilir. Bu çocukların atak boyunca hareket etmeden, yemek yemeden, oynamadan mutsuzca bir köşede yatıp uyumaya çalışmaları dikkat çekicidir. Atak geçtiğinde kaldıkları yerden oynamaya ve her türlü aktiviteyi yapmaya devam ederler. İlerleyen zamanda büyük olasılıkla migren türü baş ağrıları da gelişecek olan bu çocuklar için ailenin hekimle kuracağı sağlıklı ilişki bu süreci daha az sıkıntı ile atlatmaları için hayati önem taşır.

Bir keresinde, bir ailenin tek çocuğu olan 15 yaşında bir oğlan çocuğunu görmüştüm. Durduk yerde kusuyor ve sonrasında birkaç saat süren ciddi huzursuzluk yaşıyordu. Gerek kendisinin gerekse ailesinin anlam veremediği ve onu sosyal açıdan sıkıntıya sokan bu kusma atakları nedeniyle çok huzursuzdu. Ülkemizdeki sayılı tüm pediatrik gastroenteroloji merkezlerini ziyaret etmişlerdi ve ellerinde tetkikleri toparladıkları kalınca bir dosya vardı. Dosyada, kusma açısından gerekli tüm tetkikler vardı ve hiçbir sorun görünmüyordu. Çocuğu dikkatle dinleyip annesi ile de konuştuktan sonra bunun bir migren öncüsü durum olduğuna kanaat getirip çok basit bir migren önleyici tedavi başlattım. Takipler geçtiğinde çocuğun kusmaları tamamen durmuştu. Kontrol muayenesinde, artık okula gitmek istediğini söyleyen çocuğun yüzündeki mutluluk görmeye değerdi. Kimse bunun bir migren tablosu olabileceğini düşünmemişti ve çözüm kendiliğinden gelmişti.

Bazı çocuklarda ise baş dönmesi ve denge bozukluğu atakları erişkin yaşta da devam eder. Hayatında hiç baş ağrısı yaşamamış; ancak baş dönmesi atakları için yapılan onca tetkik ve tedaviye rağmen çözüm bulunamayan, hatta aylarca hastanede yatan hastalarla karşılaştım mesleki pratiğimde. Baktığımda, migrenin ağrı dışındaki diğer tüm özelliklerini gösteren bu hastalarımın basit bir migren önleyici tedaviyle tamamen rahatladıklarına tanık oldum defalarca. Bazen bakmak ve görmek yeterli oluyor; migren öncüsü olan “vestibüler migren” veya “migrenöz vertigo” adı verilen tablo için fazlaca teknolojiye ihtiyaç olmuyor. Bazı çocuklar vardır, güzel güzel oynarken bir anda olduğu yere yığılırlar. Aile koşarak gelir bakar ki çocuğun bir kol ve bacağı tutmuyor veya konuşması bozulmuş bir anda. Aile için son derece ürkütücü olan bu tabloda ilk akla gelen şey doğal olarak çocuğun felç olduğudur. Hızla hastaneye gidilirken bazen bulantı-kusma da eşlik eder bu gürültülü tabloya. Acilde gerekli incelemeler yapılıp beyinde sorun olmadığı söylendiğinde rahat bir nefes alan aile haklı olarak ne olduğunu merak eder? Öte yandan pek çok hekim dahi migrenin geçici bir felç durumuyla ortaya çıkabileceğinden haberdar değildir. Felç endişesiyle acile giden aile için kuşkusuz alacakları en iyi haberdir bu durum.

Daha seyrek olarak gördüğümüz bir diğer rastlantı ise, çocuklarda yaşanan “gece terörü” adı verilen canlı rüya görme halidir. Bazen beraberinde görülen uyurgezerlik gibi uyku ilişkili tablolar da olur. Bu durum, migrenli çocuklarda diğer akranlarından bir parça daha sık görülür. Erişkinlerde seyrek olmayarak gözlenen “huzursuz bacak sendromu” gibi uyku kalitesini bozan sorunlar migrenli çocuklarda da gözlenir zaman zaman.

O halde, migrenin beyin şebekeleri geliştikçe şekillenen pek çok kostümü var ve onunla hangi kostüm üzerindeyken karşılaşacağımızı kimse bilmiyor. Bilmemiz gereken şey, zaman zaman yaşanıp kendiliğinden düzelen sağlık sorunlarında migreni aklımızda tutmamızdır, hele de ailede böyle bir gelenek söz konusu ise.

Bunu dikkate alabiliriz, değil mi?

Kaynaklar: Özge, A. Genetik Havuzdan Çeyiz Sandığına Migren. İstanbul; A7 Kitap Yayıncılık, 2018.